به نام خدا
در مطالعات مربوط به رادیو و دلیل گوش سپردن به آن ، در کشورها و فرهنگ های گوناگون همواره یک پاسخ مشترک وجود دارد: رادیو مانند دوست است. این رابطه ویژه بین شنونده و رادیو مزیت استثنایی است که سایر رسانه ها از آن بی بهره اند. در طوفان کاترینا[1] حدود 60 درصد مردم برای اطلاع از شرایط بسیار وخیم بحرانی در ابتدا به رادیو که هر روز گوش می­سپردند مراجعه کردند درصورتی که بسیاری از رادیوها درآن زمان دسترسی به اطلاعات نداشتند زیرا تقریباً اکثر امکانات ارتباطی از کار افتاده بود ولی این مراجعه به رادیو درآن شرایط چیزی نبود جز انتظار یک دوست گرفتار در شرایط سخت از دوست همیشگی و همراهش تا در این شرایط به کمک او بشتابد. رادیو علاوه بر مزیت رابطه دوستانه، مزیت دیگری دارد زیرا تفسیر مطالبش را به شنوندگانش واگذار می کند. شنونده رادیو با تخیل و تفکر معناسازی می کند و معنای خودش را متن رادیویی  می سازد، این ویژگی بود که مک لوهان رادیو را رسانه گرم نامید. به همین دلیل میان شنونده رادیو با بیننده و تماشگر رسانه های تصویری و حتی کاربران فضای مجازی تفاوت اساسی وجود دارد. یعنی یک نفر که شنونده رادیو است دارای ویژگی است که همان فرد وقتی که بیننده است یا کاربر می شود فاقد آن است. تفاوت ذاتی میان این سه نفر که مربوط به یک شخص است ناشی از ماهیت وجودی رادیو است که در فلسفه تکنولوژی به تفصیل دراین باره بحث شده و می شود.

اما از منظر دیگر رادیو یک سازمان[2] است و تابع ماهیت و هستی آن. سازمان ها دارای چرخه حیات هستند، از تولد تا انزوا و حذف، یعنی زمانی که فلسفه وجودی آن ها ازبین می رود به تدریج کارکردهای خود را از دست داه و ابتدا منزوی و سپس حذف می شوند. رادیو را هم یک سازمان بدانیم که همواره درباره این چرخه عمر باید هشیار بود.

الف- تولد(اختراع تکنولوژیکی): اختراع آن نه به عنوان رادیو بلکه به عنوان رادیوتلگراف یا  تلگراف بی سیم صورت گرفت.

ب- دوره نفوذ: در این دوره رادیو به رسانه بی مانند و بدون رقیبی در سپهر رسانه ای تبدیل شد، آن چنان که همه کارکردهای مطرح در حوزه رسانه را با قدرت تمام انجام می داد و انتظارات شنوندگانش را دراین چارچوب به تمام و کمال برآورده می ساخت.

ج- مرحله رشد: توسعه فناوری رادیومخصوصاً با اختراع ترانزیستور وارد مرحله جدیدی شد. انواع فرستنده های موج کوتاه، متوسط و اف ام گسترش رادیو را سرعت بیشتری بخشیدند.

د- دوره بلوغ: در این مرحله رادیو مراحل رشد و گسترش را در کنار رسانه بسیار قدرتمند تلویزیون در عین سهولت اما با سختی طی کرد.  سخت از آن جهت که باید راه توسعه خود را در کنار رقیبی سخت قدرتمند و بسیار تأثیر گذار طی کند بطوری که توجه همه معطوف به کارکرد بسیار مؤثر آن رسانه بود وسهولت از آن جهت که رادیو به سرعت توانست خلأ کارکردی تلویزیون را دریابد وتوسعه خود را بر آن قرار دهد.

ه- مرحله دفاع از خود: رادیو در زندگی خود دوبار باچالشی که هستی­ اش را در معرض تهدید قرار داده  مواجه شده است. برای اولین بار بعد از جنگ دوم جهانی، حضور ناگهانی تلویزیون موجب این چالش شد که حقیقتاً تهدید کننده بود و سال ها نگرانی فزاینده ایجاد کرد . امروز نیز به سبب تکنولوژی های جدید که محیط رسانه را دگرگون کرده و نوعی همگرایی درمیان همه آن ها ایجاد کرده تهدید بسیار بزرگ تر و جدی تر از قبل بوجود آورده که بقای هرکدام از رسانه ها از جمله رادیو را در معرض تهدید اساسی قرار داده است.

و- انطباق و همگرایی یا منسوخ شدن: بزرگترین و حساس ترین مباحث در این مرحله مربوط به این امر است که رادیو قدرت سازگاری و انطباق دارد یا این که فاقد این توانایی است؟ برخی از محققین از مرگ رادیو در این عصر سخن می گویند و گروهی آن را ماندنی ترین رسانه نه تنها در امروز بلکه در زندگی آینده بشری می دانند.

به اذعان همه، رسانه های گذشته وارد دوره انطباق و سازگاری شده اند، اگر به درستی مسیر حرکت آینده رادیو ترسیم نشود به تدریج کارکردهای خودش را از دست داده و دیگر رسانه ها جایگزین آن خواهند شد.

امروزه بزرگترین مزیت رادیو که استفاده از یک حس و شنیدن است در فضای مجازی ابتدا از طریق پادکست و سپس  انواع پلتفرم های صوتی به شدت مورد تهدید واقع شده است رسانه تصویری تلویزیون نیز از طریق وی او دی ها[3] و شبکه های اجتماعی با پلتفرم اشتراک فیلم و تصویر نیز در معرض تهدید جدی هستند. یکی از راه های سازگاری با محیط جدید نه فقط شناخت ظرفیت های رسانه های نوپدید و چگونگی استفاده از آن ها در تقویت رسانه صوتی رادیویی است بلکه لازم است تولیدکنندگان و تهیه کنندگان رادیو افزایش دانش و معرفت خود را نسبت به شیوه های تولید مطلوب جدی بگیرند. وجه تمایز یک کار حرفه ای و کار آماتور نه فقط در چیستی محتوا است بلکه کیفیت ارائه یا توجه به جنبه های زیبایی شناسی ظرفیت های صدا و چگونگی بهره برداری از آن ها است که رادیو رادراین رقابت فشرده وحساس­­ سربلندمی کند.      
توصیه همیشگی به دانشجویان رشته های تولید رادیو این است که دانش و معرفت نظری درباره تولیدات رادیویی همراه با تجربه های عملی وجه تمایز شما با دیگرانی است که در پلتفرم های صوتی فعالیت دارند و می تواند برنامه شما را شنیدنی و جذاب کند.

کتاب حاضر نوشته­ ای است مشترک بقلم ریک کمفرRick Kaempfer و جان سوانسون John Swanson دو تن از تهیه­ کنندگان سابق ایستگاه رادیویی WLUP-FM  شیکاگو که ابتدا در سال 2004 توسط انتشارات ال ورث Allworth منتشر و در سال 2012 به روزرسانی شد .

ریک کمفر منتقد رسانه ، وبلاگ نویس و پادکستر آمریکایی هم اکنون نیز در مقام مدیر مسئول نشریۀ اختصاصی خود به نگارش مقالات تحقیقاتی در زمینۀ رسانه ادامه میدهد. همانند بسیار از تهیه­کنندگانی که طی دهه­ های پایانی قرن بیستم به این حرفه اشتغال داشتند ، این دو نیز شاهد مراحل گذار تولید برنامه­ های رادیویی از سیستم آنالوگ به روش دیجیتال بودند . از اینرو کتاب در خلال بیست فصل از بخش­های ششگانۀ خود حاوی تجربیات ارزشمند آنها  در هر دو شیوه میباشد.

مقدمۀ کتاب ضمن ارائۀ یک پیش فرض فوق­ العاده جالب توجه به تشریح ویژگی­ های یک تهیه­ کنندۀ ایده­آل می­ پردازد . مطالعه و خواندن این کتاب به همه کسانی که می خواهند تولیدات صوتی مطلوبی داشته باشند توصیه می شود. برای این کتاب علاوه بر آموزش خوب تهیه کنندگی رادیویی مزیت دیگری نیز وجود دارد که باید اقرارکرد. مترجم محترم کتاب آقای محمود کربلایی احمد نیز خود یک تهیه کننده است. این کتاب را می توانست یک مترجم غیر رادیویی ترجمه کند ولی ترجمه به دست کسی که سال ها با خوشنامی حرفه ­ای در رادیو کارکرده می تواند روح تولید و درک عمیق یک تهیه کننده حرفه­ ای را در جان ترجمه وارد کند وازاین جهت کتاب را خواندنی تر و مفیدتر سازد . از ایشان واز ­رادیو برای ترجمه و نشر این کتاب باید سپاسگزاری کرد.

بهار 1400