دومين همایش دين ورسانه در تاريخ 4و 5 آبان امسال در قم و تهران برگزار شد. اين همايش در سال گذشته در همين زمان قرار بود برگزار شود كه دبيري آن بعهده دكتر حسيني رئيس دانشكده صدا و سيما و مدير سابق راديو ايران بود. اما به علت عمل قلب ايشان، ناچاراً برگزاري دچار تعويق شد، تا آقاي دكتر صادقي رئيس مركز پژوهش هاي اسلامي صدا وسيما آستين همت را بالا زد.  در روز دوم و آخرين جلسه نوبت ارائه مقاله اينجانب بود. موضوع مقاله كه قرار بود در سال گذشته ارائه شود، طرح چارچوب كلي تئوري هنجاري رسانه ها براي جمهوري اسلامي بود. آن چه در زير مي خوانيد فشرده اي از آن چه ارائه مطالب در همايش است، با اين اميد كه موجب بحث و بررسي اساتيد محترم و دانشجويان گرامي و علاقمندان قرار گيرد و اصلاح، تكميل و يا بازآفريني شود. 
بی¬شک، يکی از دغدغه¬های اصلی تمامی سازمان های رسانه¬ای و دانشگاهيان حوزه مطالعات رسانه، تدوين تئوری هنجاری برای ترسيمِ نقشه راهبری رسانه در سپهر رسانه¬ای می¬باشد. تا مدتها پيش، سيطره ادبيات تجدّدی و غرب محور از سويی و فقدان ادبيات رقيبِ قابل اعتنا از سوی ديگر، موجب می¬شد که نظريات هنجاری ارائه شده، برای تمامی رسانه¬های جهان تقريباٌ واحد بوده و هدف واحدی را دنبال کنند. چنين فراروايتی، تفاوتهای آشکار فرهنگی و اجتماعی موجود در جوامع گوناگون را که می¬توانست زمينه ساز و مبنای تدوين نظريه هنجاری خاص آن جوامع باشند؛ ناديده می¬انگاشت. اما امروزه در پرتو وقع و ارزش نهادن به تفاوتها و روايتهای محلی، کمابيش اين فرصت برای جوامع و رسانه¬های بومی فراهم شده است تا نظريه هنجاری خاص خود را بر اساس نوع جهان¬بینی، شاخصه¬های فرهنگی و اجتماعی بومی خود، تدارک ببينند.
تئوري هنجاري امري كشفي است و قاعده رفتار را نشان مي دهد. در صورت دستيابي به آن در شما قدرت پيش بيني و تحليل بوجود مي آورد و بر آن اساس شما فادر خواهيد بود روابط و رفتار كنشي يا واكنشي خود يا ديگران را بر آن اساس ساماني خودخواسته بدهيد. براي دستيابي به آن دو راه وجود دارد:
1- مباني و اصول حاكم بر رفتار استخراج شود. سپس قاعده رفتار بر طبق آن ها تفسير شود.
2- رفتار ها مورد شناسايي قرار گيرد. سپس قاعده مندي آن تبيين گردد. آن گاه اصول و مباني از دل آن استخراج شود.
در اين جا بيشتر از روش دوم استفاده شده است. برحسب تجربه عملي در فعاليت هاي رسانه، بايدها و نبايدها استخراج شده و بر آن اساس اصول و مباني حاكم بر آن ها مشخص شده است.
              

بايدهاي هنجار رسانه اي

      1. رسانه ها بايد در چارچوب شريعت اسلامي عمل كنند(مسئوليت در برابر دين).
                     2. تعالي مخاطب بايد مورد نظر باشد(مسئوليت در برابر مردم)
                    3. حفظ و تحكيم نظام جمهوري اسلامي بايد مورد نظر باشد(مسئوليت در برابر نظام)
4. رضايت آحاد مخاطبان بايد جلب شود
5. رسانه¬ها در توليد و ارائه پيام، بايد عرف متدينين و متشرعين جامعه را لحاظ و مراعات كنند. (تأثير پذيري رسانه¬ها از هنجارهايِ ساري و جاري در جامعه)
6. پذيرش اصل مداخله نظام در حراست از اهداف اصلي و منافع ملي
7  رسانه ها بايد در توليد و ارائه پيام، عرف مقبول و حسنه ملي جامعه را مراعات كنند.
8.  رسانه، موظف به هنجارسازي، و بازسازي هنجارهاي مورد احترام جامعه است
9.  رسانه، بايد در جهت حفظ هويت فرهنگي جامعه(اسلامي- ايراني) به خدمت گرفته شود.
10 . نفي وابستگي و سلطه خارجي بايد از رويكردهاي اصلي و عمده توليد و پخش پيام باشد(استفاده از قاعده نفي سبيل، ولن يجعل الله للكافرين علي المؤمنين سبيلا، سوره نساء 141)
11. مبارزه با خرافات و سوء برداشت از دين، بايد از رويكردهاي اصلي رسانه باشد.
12. دست اندركاران توليد و پخش پيام، بايد قبل از ارائه آن، نظارت و ارزیابی لازم را در خصوص محتواي پيام و انطباق آن با شرع و عرف، داشته باشند.

• نبايدهاي هنجار رسانه اي
1. طبق اين الگو، محتوا و نحوه ارائه پيام نبايدموجب تضعيف يا خدشه به باور ديني مردم شود.
2. نبايد عرف مقبول جامعه، از طرف رسانه¬ها مورد تهاجم قرار گيرد.
3. پاسخگويي رسانه در برابر نظام، نبايد منجر به همه تأييدي بي¬چون و چرا ي قواي سه گانه يا ديگر نهادها شود،
4. نقد  عملكرد دستگاه ها و نهادها نبايد به تضعيف و ناكارآمدي آن ها، بيانجامد.
5. نبايد فعالت هاي رسانه اي موجب تحريك شهوات بشود

اصول سه گانه هنجار رسانه اي
اصول سه گانه برآمده از بايدها و نبايدهاي فوق و يا اصول حاكم بر اين بايدها و نبايدها عبارتند:
1- اصل مشروعيت: اين اصل حاكم بر محتوا و هرگونه متن رسانه اي است.
 سؤال مهم اين است كه در اين اصل\ شريعت مطابق متن دين مورد نظر است يا آن چه شريعتمداران در نظر دارند و كدام گروه از آن ها؟
2- اصل مقبوليت: چون نظام اسلامي درچارچوب جمهوري عرضه شده است لذا مقبوليت اصلي حاكم بر فعاليت ها است.
3- دوست محوري: در ادبيات ارتباطات،  مخاطب شناسي در اشكال گوناگون وجود دارد. در فارسي واژه Audience به مخاطب ترجمه شده است. در اين گونه شناسي  سه نوع Audience وجود دارد كه هريك داراي مشخصات متفاوتي است.
الف: مخاطب، در اين نوع Audience طرف خطاب قرار دارد و ارتباط يكسويه و از بالا به پايين است.
ب: مشتري، تعامل دوسويه از اساس بازاريابي تجاري است.
ج: دوست، تعامل دوسويه از جنس بازاريابي اجتماعي است.
بر اساس اين سه اصل نام اين هنجار را مي توان  مقبول مشروع ناميد.
پرسش هاي بسياري درباره مباني و اصول يا بايدها ونبايدها و حتي نامگذاري به دليل فشردگي بيش از حد بحث ارائه شده وجود دارد. آن ها را به عهده علاقمندان مي گزارم تا با ارائه آن برغناي اين بحث كه بنظر اينجانب بسيار اساسي است، بيافزايند انشاءالله در ارائه مقاله يا كتابي به همين عنوان كه اگر توفيق حاصل شود با همكاري برادر عزيزم آقاي ظهير احمدي دانشجوي دكتراي ارتباطات دانشگاه امام صادق كه تا اين جا بسيار كمك كرده است، از همه اين نظرات استفاده خواهد شد.   بعون الله