به نام خدا
خبر مهمترین و البته گرانترین نوع اطلاعاتی است که بشر در اختیار دارد. بی تردید همین ویژگی استثنایی است که به آن ارزش ژئوپلیتیکی داده و مازاد تولید آن قدرت سیاسی و کارآمدی دیپلماسی رسانه ای را ارزانی مالکان آن کرده است. نگاهی گذرا به عرصه جهانی به سهولت می توان تأثیر ژئوپلیتیکی خبر را در همه جای عالم دید. اگر تعداد شبکه های رادیویی و تلویزیونی و وبگاه های خبری بسیار کمتر از دیگر انواع شبکه ها و وبگاه ها است، اما تأثیر آن ها فراگیر و همگانی است، زیرا خبر، خصوصاً اخبار سیاسی و خبرهای بین المللی را بیشتر نخبگان و گروه های معدودی از علاقمندان پیگیری می کنند، آن ها اگر چه اندک هستند، اما به تعبیر لازارسفیلد رهبران عقیده اند و دیگر مردم رفتارهای خود خصوصاً رفتار سیاسی را از طریق آن ها نظم می دهند. اگر خبر یک سرمایه ژتوپلیتیکی است، پوشش آن نیز دارای اهمیتی راهبردی است. از این جهت نظام های سیاسی با تولید خبر و پخش فراگیر آن هم از خود حفاظت می کنند و هم با گسترش و توسعه آن به دیگر حوزه های اندیشه ای آن را مستحکم می کنند و هم به دیگران می گویند چه چیزی مهم است و چگونه درآن مورد بیندیشند.
به دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی خبر در ژئوپلیتیک اطلاعات، حفظ جریان خبری در صنعت رسانه ای غرب یک اصل نانوشته و البته بنیادی است. در سندآمریکایی که در سال 2004 منتشر شد، چالش اصلی پیش رو برای حفظ سلطه در یرایر اسلامگرایان، در دو موضوع خلاصه شده است که هر دو فقط از طریق رسانه ها عینیت پیدا می کند: جنگ روایت ها و جنگ ایده ها
در تبیین جنگ روایت ها چند محور اساسی وجود دارد:
- جنگ های آینده جهت بردن و پیروزی در بیان روایت ها رخ خواهد داد.
- اطلاعات یک سلاح راهبردی و سیاسی بوده و درآینده نیز خواهد بود.
- جنگ روایت ها باید حاوی درک مناسب و صحیح از دشمن و تاثیر گزار بر ادراک پیرامون باشد.
- در پایان روز ، درک و برداشت از آن چه که رخ داده مهم تر از آن چیزی است که واقعاً رخ داده است.
جنگ ایده ها نیز با چند محور بنیادی تفسیر شده است:
- هیچ کس نباید گمان کند که دنیای توسعه یافته میتواند در آیندهی نزدیک در این نبرد پیروز شود .
- پیروزی کامل یا تعیین کننده مطمئناً به موفقیتهای نظامی بستگی نخواهد داشت
- بر طرف کردن مشکلات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی مفید است اما بازهم در نهایت تعیین کننده نخواهد بود .
- آن چه که بیش از همه مهم است پیروزی در جنگ ایدهها است که بخش اعظم آن باید از خود جهان اسلام اخذ شود.
در جنگ روایت ها تمام تلاش این است که روایتی که آن ها از جهان و وقایع آن ارائه می دهند در پایان روز روایت غالب باشد، این امر فقط از عهده رسانه ها برمی آید. هرچه روایت تولید شده پوشش گسترده و تکرار مفید داشته باشد، امکان پذیرش مخاطبان خاص و عام آن نیز بیشتر خواهد بود.
ایده های آنان نیز باید ایده مسلط گردد تا تبدیل به ایدئولوژی در میان جوامع و نظام های سیاسی شود. بطور مثال ایده "آزادی" یا "حقوق بشر" فارغ از این که به چه میزان در عمل به آن توجه دارند، باید بستر اصلی برای تولید روایت از حوادث داخلی کشورها و یا وقایع بین المللی شود. در این میان نقش اصلی بعهده رسانه هاست و کارگزاران رسانه ها مولد روایت ها در چارچوب ایدئولوژی برگرفته از ایده های بنیادی هستند. این وضعیت جدید اهمیتی به رسانه ها داده است که تاکنون سابقه نداشته و می توان دنیای امروز رسانه را "عصر ژئو مدیا" نام نهاد.
آمریکایی ها به کمک جریان رسانه ای توانستند حمله نظامی به افغانستان و عراق را هموار کنند و اهداف خود را در پس پرده روایت های کاذب از وقایع و شبه وقایع، بر دنیا غالب کنند.
جنگ روایت ها، جنگی ژئوپلیتیکی میان رسانه ها با ایده های متفاوت است. حذف بیش از بیست مرتبه شبکه خبری عربی العالم از روی ماهواره و حذف شیکه انگلیسی خبری پرس تی وی از شبکه کابلی اسکای انگلیس که مهمترین راه دسترسی مردم آن کشور به یک رسانه است و حذف این شبکه از ماهواره هایی که بر روی اروپا پخش آن را بعهده داشتند، کارزار رسانه ای مبتنی بر روایت و ایده را روشن تر می سازد. مشکل شبکه العالم و پرس تی وی این بود، روایتی که از جریان سوریه و تخاصمات آن ارائه می دادند خارج از چارچوب ایدئولوژیکی بود که غربی ها ارائه می دادند درست همانند روایت متفاوت آن ها از جنگ آمریکا در عراق. در حمله آمریکا به عراق، ایدئولوژی مسلط برای تولید روایت از حمله آمریکا به عراق، رهایی مردم از چنگال دژخیم عراق که به تسلیحات کشتارجمعی مجهز است و تقدیم آزادی به مردم این کشور و همه دنیا بود، اما روایت متضاد آن که بوسیله شبکه العالم و بعدها شبکه پرس تی وی به آن اضافه شد؛کنترل جریان جهانی نفت برای کنترل دنیا بود. در آن زمان علیرغم پوشش بسیار محدود این دو شبکه و تعداد معدودی شبکه های محلی با پوشش جغرافیایی محدود، وزیر وقت دفاع آمریکا، دونالد رامسفلد، در یک سفر به عراق اعلام کرد باید برخی شبکه های تلویزیونی در منطقه را تعطیل کرد.
وجود بیش از صد شبکه فارسی زبان که همه روایت هایی مبتنی بر ایده های مسلط غرب از همه چیز اعم از خبر تا تفریح و سرگرمی و سبک زندگی ارائه می دهند، یک محاصره رسانه ای و به نوعی ایجاد میدان مین رسانه ای پیرامون ابده و روایت های جمهوری اسلامی از وقایع عالم است تا هم در داخل و هم در حوزه های فرهنگی خارج کشور آن را کم تأثیر و یا بی تأثیر نمایند.
تولید خبر به معنای حقیقی، روایت از یک واقعه است. این که چه چیزی ارزش خبری را می سازد، بین دیدگاه رژه و گالتونگ با دیدگاه جان استوارت هال واضع نظریه دریافت، این رویکرد بیشتر تمایل به دبدگاه دوم دارد که تولید خبر را تولید اجتماعی می داند که سردبیران سازمان های خبری تهیه و پخش آن را انتخاب می کنند و سپس ارزش های خبری ذاتی آن ها مورد توجه قرار می گیرد. شاید نظریه ادوارد برمن و چامسکی که در چارچوب پروپاگاندا مدل ارائه شده و خوشبختانه در ایران با عنوان فیلترهای خبری ترجمه شده، نوعی تحلیل جامعه شناختی از همین گونه ساختار اجتماعی تولید خبر باشد که نتایج شگفت انگیز آن را در جامعه آمریکا نشان می دهد که چگونه این ساختار و نظام رسانه ای موجب می شود رسانه ها درچارچوب نظام حاکم عمل کنند و عملکرد خارج از آن موجب هزینه های اقتصادی و اجتماعی بسیار سنگینی برای آن رسانه می شود.
اهالی رسانه خصوصاً کارگزاران خبری برای موفقیت و گذر از دالان تنگ میدان مین رسانه ای پبرامون ایده و روایت جدید و متفاوت از دنیا، ،فقط به تعلیم تکنیک های تولید و پخش خبر نباید اکتفا کنند زیرا ممکن است مقهور و تسلیم ایده و روایت مسلط جهانی شوند لذا ، حتماً لازم است شناخت جامعی از ساختار نظام رسانه و تولید خبر در این نظام و کارکردهای پنهان و آشکار آن کسب کنند تا جایگاهی شایسته برای خود و روایت متفاوتی که از وقایع و جریان های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بین المللی دارند، ایجاد کنند.
آموختن فنون و تکنیک های تولید خیر و پوشش مؤثر آن از قدم های اولیه برای کارگزاران حرفه ای خبر است. نویسنده کتاب حاضر از آن جهت که هم مسلط به مبانی نظری است و هم به وبژگی ها و ضرورت های عملی آشنایی فراوانی دارد فرصت ایده آلی پیش رو قرار می دهد تا خواننده دو بهره هم زمان ببرد، هم خود را از جهت نظری مجهز کند و هم تجربه های میدان عمل را در سینه حفظ کند و به موقع مورد استفاده قرار دهد.
برای آقای دکتر نصراللهی که همواره تلاش می کند تا آموخته های نظری و عملی اش را در اختیار همگان قرار دهد، از خداوند متعال توفیق بیشتر مسئلت دارم. بحول و المنه